Op vrijdag 10 maart begon de reis in het participatief theater. Na een paar sessies zoeken en uitpluizen wie kon meewerken kreeg de groep vorm en werd het idee door de acteurs uitgewerkt. Op vrijdag 12 mei toonden we het eindresultaat aan een enthousiaste groep toeschouwers. Maar wat was die reis nu? Waar waren we mee bezig en hoe is alles tot stand gekomen?
Via participatief theater herkennen en begrijpen we de waarde en valkuilen van culturele ontmoetingen, om vervolgens samen te experimenteren met alternatieven. Het is een vorm van theater waar de deelnemers, zonder dat deze acteurs hoeven te zijn, in interactie en dialoog komen. In dit project waren de scenario’s democratisch gekozen door de deelnemers en de dialogen gebaseerd op culturele ontmoetingen en interculturele communicatie. De groep werd begeleid door regisseur Ann Duchateau van Levenzegt.
Culturele verschillen kunnen verrijkend zijn. We kunnen van elkaar leren en elkaar positief beïnvloeden. Denk aan de culinaire variatie, dans, andere benadering van problemen, exotische verhalen, levenservaringen, ... Desondanks kunnen culturele verschillen een drempel vormen in communicatie, en belemmerend werken in de vorming van een groepsgevoel of identiteit van de groep. Denk bijvoorbeeld aan de angst voor het onbekende, discriminatie, wantrouwen, stereotypen en clichés.
Diverse culturele ontmoetingen werden via theatermethoden van Levenzegt nagebootst om deze vervolgens in verschillende scenario’s te toetsen. Bijvoorbeeld, iemand vraagt aan een migrant: “Waarom ben je hiernaartoe gekomen?” De reactie op de vraag kan verschillend zijn: emotioneel, verdedigend, verlegen, zich beledigd voelen, zich schuldig voelen, etc. De methode van participatief theater helpt om deze scenario’s te toetsen en vervolgens de motivatie van de vraag en het antwoord te doorgronden. Het herkennen en begrijpen van de interactie in culturele ontmoetingen helpt om strategieën te vinden die een constructieve interculturele communicatie stimuleren.
In een reeks korte scenes, gespeeld door niet-professionele acteurs, deelnemers van Avansa Limburg, wordt er een moment van onderdrukking voorgesteld aan het publiek. Ann, als facilitator, spreekt het publiek aan. Is dit voor hun herkenbaar? En zo ja, hoe voelt dat en wat zouden zij willen veranderen aan de scene die zij net zagen? Door het naar voor brengen van de ongewenste situatie in een duidelijk herkenbaar gegeven heeft het publiek de kans om in te springen, een verandering aan te brengen die het geheel een positievere draai dient te geven, een betere uitkomst als het ware.
Slagen we samen om de onderdrukking te verbreken, een optie mee te geven aan de acteurs maar ook aan mekaar om anders om te gaan met dit gegeven in onze samenleving? Het publiek neemt, even, de rol over van een onderdrukte of bijstaander om te toetsen of de verandering effect heeft. In een veilige omgeving kan je uitproberen wat je actie doet met de onderdrukker en welke repercussies er mogelijks volgen. Het is niet het doel om dé oplossing te vinden, maar om mogelijkheden te ontdekken, aandacht te geven aan de onderdrukking en wat wij als omstaanders of als onderdrukte kunnen doen om de situatie anders te doen verlopen.
Het was een heftige ervaring, zelfs in een groep waar we mekaar vertrouwen ben ik mezelf tegen gekomen in een niet fraaie zin.
Alejandro, Annie, Evelyne, Marie-Lou, Rosa en Sven brachten de opdracht tot een goed einde. Het lukte hen om de scenes op een geloofwaardige manier naar voor te brengen en ook de improvisaties van het publiek op te vangen. Iets wat ze toen ze naar de infosessie kwamen niet hadden durven denken. Er was in deze groep nagenoeg geen theaterervaring, geen acteurs. Zonder verwachtingen stapten ze in het verhaal en met de deskundige hulp van Ann leerden ze al snel zich op hun gemak te voelen in de groep, in de zaal en op het podium.
Door iedere sessie te beginnen met opwarmingsoefeningen, het hoofd vrij te maken en ruimte te geven aan ideeën en inbreng van de groep zelf kwam er vorm in wat ze wilden brengen. Ook samen afronden en even terug komen in de realiteit had een meerwaarde. De groep vond al snel een band en ieder kon zichzelf zijn. Gemaakte afspraken, opgesteld door de deelnemers zelf, werden nageleefd en gerespecteerd. En als we klaar waren met de repetitie van die week werd er afgerond met een kom soep in het café van het Cultuurcentrum. Napraten en verbondenheid, vertrouwen en samen kunnen werken maakten de opgave een stuk eenvoudiger.
Toch was het niet altijd even makkelijk getuigt Rosa: “Het was een heftige ervaring, zelfs in een groep waar we mekaar vertrouwen ben ik mezelf tegen gekomen in een niet fraaie zin.” “Dat klopt,” beaamt Evelyne. “Je denkt vaak: ik had iets kunnen doen of zeggen, maar je doet het niet. En door hier samen met anderen te denken, te overleggen zet ik die stap misschien wat sneller de volgende keer.”
Over één ding zijn ze het allemaal wel eens. De groep heeft een band. We leerden mekaar kennen en we werden vrienden. De gespeelde personages en de mensen die speelden konden niet verder van mekaar af staan.
Door Evelyne Gijsen
‘Parti-theater’ was een participatief theater van Avansa Limburg en Kunstkoepel Lanaken, samen met Levenzegt.
